Startup-i që kërkon të modifikojë embrionët njerëzorë: një hap i ri dhe i rrezikshëm në shkencë

Një kompani e re amerikane synon të eliminojë sëmundjet gjenetike përmes modifikimit të embrionëve njerëzorë — një fushë që ndodhet në vijën e hollë mes shkencës dhe etikës.

Në zemër të Manhatanit, një startup i ri bioteknologjik ka ndezur debatin global për të ardhmen e riprodhimit njerëzor. Kompania Manhattan Genomics, e themeluar nga sipërmarrësja Cathy Tie, ka si qëllim përdorimin e modifikimit gjenetik për të parandaluar sëmundje të rënda të trashëguara, si sëmundja e Huntingtonit, fibroza cistike apo anemia drapërqelizore.

Tie, vetëm 26 vjeçe, është një emër i njohur në rrethin e inovatorëve të rinj — një ish-fellow e fondit të Peter Thiel dhe themeluese e kompanisë gjenetike Ranomics që në moshën adoleshente. Me Manhattan Genomics, ajo kërkon të bëjë të mundur atë që për shumëkënd mbetet kufiri i fundit i bioteknologjisë: ndërhyrjen në ADN-në e embrionit njerëzor për ta çliruar nga mutacionet fatale, përpara se të zhvillohet në fetus.

Në thelb të nismës qëndron një teknologji e avancuar për modifikimin e linjës germinale — pra, ndryshimet në qelizat që trashëgohen nga një brez në tjetrin. Synimi është krijimi i embrioneve “të pastra” nga mutacionet që shkaktojnë sëmundje, duke ndërhyrë në momentin më të hershëm të jetës.

Për të garantuar besueshmëri shkencore, kompania ka mbledhur një bord këshillimor me mjekë të fertilitetit, biologë zhvillimorë, studiues të primateve dhe ekspertë të etikës shkencore. Megjithatë, detajet rreth financimeve dhe investitorëve nuk janë bërë publike. Projekti ndodhet ende në fazën e parë, me eksperimente që zhvillohen në minj dhe majmunë, përpara çdo aplikimi te embrionët njerëzorë.

Dilemat etike dhe rreziku i “fëmijëve të programuar”

Edhe pse qëllimi i deklaruar është parandalimi i sëmundjeve, projekti ka ngjallur frikën se mund të hapë rrugën për një epokë të re të eugenikës, ku modifikimi i ADN-së njerëzore përdoret për përmirësime estetike ose intelektuale.

Ekspertët paralajmërojnë se çdo ndryshim në gjenomin e embrionit mund të sjellë pasoja të paparashikueshme, përfshirë mutacione “jashtë objektivit” që mund të shkaktojnë probleme serioze shëndetësore, si kancer ose deformime të trashëguara.

Në Shtetet e Bashkuara, modifikimi i embrioneve për qëllime riprodhuese është ende i ndaluar me ligj. Institucionet si National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine kanë përcaktuar se një përdorim klinik mund të lejohet vetëm kur të vërtetohet plotësisht siguria dhe saktësia e procedurës — diçka që mbetet ende shumë larg realitetit.

Një përpjekje mes guximit dhe kufijve etikë

Rasti i Manhattan Genomics pasqyron tensionin e vazhdueshëm mes ambicies shkencore dhe përgjegjësisë etike. Për disa, kjo mund të jetë pika e nisjes së një revolucioni mjekësor që do të zhdukë sëmundjet gjenetike. Për të tjerët, është një eksperiment që prek vetë thelbin e asaj çfarë do të thotë të jesh njeri.

Ndërkohë, komuniteti shkencor ndjek me kujdes çdo zhvillim, duke e ditur se çdo hap i gabuar mund të ndryshojë përgjithmonë mënyrën si njerëzimi e kupton jetën, trashëgiminë dhe moralin biologjik.

Startup-i Manhattan Genomics kërkon të përdorë modifikimin gjenetik për të parandaluar sëmundjet e trashëguara përmes ndërhyrjes në embrionët njerëzorë. Projekti mbetet në fazë eksperimentale dhe ndeshet me pengesa të mëdha ligjore e etike. Debati global rreth kësaj nisme vë përballë premtimin për eliminimin e sëmundjeve gjenetike dhe rrezikun e manipulimit të jetës njerëzore në nivele të papara më parë.